Tez ve Proje Yazım Kuralları
En basit bir mağazadan alışveriş yaparken bile birçok kural karşımıza çıkar. Kasaya buradan gidiniz, kabinler için şu tarafa ilerleyiniz gibi. Tüketici olarak bile kurallar söz konusuyken akademik çalışmalarla alakalı eğitim sürecinde tez ve proje yazım kuralları olmaması düşünülemezdi. Aslında inceleme yapıldığı zaman tez ve proje yazım kuralları olmadan bir dosya hazırlanması ilk önce karmaşa meydana getirecektir. Devamında ise neyin ne olduğu anlaşılmaz ve bilgiler sistemli biçimde ortaya konulamaz. Bu durumda ise kaos ortamı oluşabilir. Ortaya çıkması muhtemel olumsuz durumu ortadan kaldırmak adına bazı kuralların bulunması gerektiğine inanıyoruz. Bu makalede tez nedir, tez yazımında etik kurallar ve tez yazımında dikkat edilmesi gerekenler konusunda bildiklerimizi size aktaracağız. Aşağıda her birisini ayrı başlıklarda inceleyebilirsiniz.
Tez Nedir?
Üniversitelerin tüm akademik düzeylerinde derslerin her birisinden başarılı olmak kendi başına yeterli görünmüyor. Derslerin başarıyla tamamlanmasına binaen bölümünüzle alakalı akademik geçerliliği olan bir araştırma yapmalı ve bunu rapor haline sunmalısınız. İşte sunulan bu çalışma tez nedir sorusunun yanıtı olacaktır. Anlatılanlardan hareketle tez nedir denildiğinde lisans, yüksek lisans ve doktora programlarında öğrencilerin derslere ek olarak meydana getirmek durumunda oldukları bilimsel araştırma raporudur demek doğru olacaktır. Bu programların her birisinde derslere ek olarak talep edilen bilimsel içerikli yayınlar bulunur. Konuyla alakalı genellikle üniversitede bir danışman atanır ve danışmanla birlikte süreci yönlendirmeniz neticesinde tez denilen bir çalışma meydana getirmeniz gerekir. İşte bu çalışma sizin araştırma raporunuz olacak ve ilgili programın gerekliliklerini sağlaması koşuluyla mezuniyetinizin önünde herhangi bir engel kalmayacaktır. Öğrencilerin araştırma yeteneğini geliştirmek ve akademik raporlama yapabilmesini gözlemlemek adına bu tür çalışmalar talep edildiği düşünülmektedir. Elbette tez ve proje yazım kuralları olmadan bu tür çalışmaları meydana getirmek mümkün olmaz. İstisnasız olarak ülkemizdeki tüm akademik seviyede tez yazma süreci yerine getirilmek durumundadır. Üstelik tez ve proje yazım kuralları etrafında!
Tez Yazımında Etik Kurallar
Etik konusu herhalde dünya yaratıldığından bu yana insanların tam manasıyla üzerinde anlaşamadığı konular arasındadır. Konu akademik çalışmalar olduğunda ise tez yazımında etik kurallar üzerinde sıklıkla tartışılan ifadelerdir. Örneğin tez yazımda etik kurallar insandan insana göre değişkenlik gösterebilir. Açıkça ifade etmek gerekirse bilimsel çalışmalarda görecelilik ortadan kaldırılmaya çalışılıyor olsa dahi farklı insanlar farklı düşünce yapılarına hakimdir. Tez hazırlama süreci ile alakalı prosedürler genel manada üniversitelerin özerk olduğu ve kendilerine göre değişiklik yapabildikleri alanlar olduğundan dolayı aslında problemler tam olarak buradan başlamaktadır. Elbette bilim dünyasında önemli alanlardan birisi olan üniversitelerin özerk yapıda olması gerekir ancak bilimsel yayınların meydana getirilmiş biçimi ya da bunların yayınlanma süreçleri ile alakalı özerk yapıda olmalarını doğru bulmadığımızı özellikle ifade etmek isteriz. Çünkü bunları özerk hale getirdiğinizde, tez yazım kuralları başta olmak üzere yazım formatı ve diğer konularla alakalı gerçekçi olmayan çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Bu gibi problemler ise öğrencilerinin zihninde kafa karışıklığı meydana getirmekte ve lisans, yüksek lisans veya doktora programlarının herhangi birisinin farklı üniversitelerde yaptıklarında önemli problemler yaşadıkları görülmektedir. Örnek vermek gerekirse lisans programında öğrendiği tez yazma süreci ile alakalı bilgileri farklı üniversitede yüksek lisans yaparken kullanmaya çalışana öğrencisi önemli problemler yaşamaktadır. Acaba tez ve proje yazım kuralları değişti, bizim haberimiz mi yok? Aslında değişen bir şey yoktur. Çünkü daha önce kendisine öğretilenlerin yanlışı olduğunu ve en doğru sistemin şu andaki eğitim gördüğü üniversitede olduğu gibi çeşitli geri bildirimler almaktadır. Böyle durumlarda ise öğrenci geçmişte öğrendiklerine karşılık şu an ne yapacağını bilemez. Oysa ülke genelinde aynı sistem olsaydı insanlar bu gibi durumlarda problem yaşamayacak ve tez yazma işlemlerini aynı şekilde yerine getirecekti. Kısacası bilimsel yayınlarla alakalı yapılan çalışmalarda öznellik ortadan kaldırılmalıdır. Tez yazımında etik kurallar açısından durumun karmaşık görünmesi aslında tam olarak bu sebepten kaynaklanmaktadır. Etik kurallarla ilgili akla ilk gelen yararlanılan kaynakların eksiksiz olarak gösterilmesidir. Başkasının eserlerini kopyalamak ve birebir alıntı yaptığımızda dahi doğru şekilde referans göstermek suretiyle kullanmak son derece önemlidir. Konuya etik ilkeler açısından bakıldığında veri toplama aşaması da yine önemli bir değerlendirme kalitelidir. Verilerin bilimsel açıdan uygun şekilde toplanması ve bunların gerçekten doğru haliyle ifade edilmesi gerekmektedir. Uygulamada bunun ne şekilde yapıldığı ise önemli problemler teşkil etmektedir. Ayrıca tez yazma süreci ile alakalı ana hatlarıyla tüm işlemleri öğrencinin yerine getirmesi ve başkasından destek almaması gerekmektedir. Günümüzde başta yapay zeka uygulamaları olmak üzere çeşitli konularda sürecin başkasına delege edilmesi etik problemleri de beraberinde getirmektedir. En basiti söz konusu durum tez ve proje yazım kurallarına ters düşmektedir.
Tez Yazımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Akademik içerikli yayınların her biri ile alakalı bildiklerimizi ortaya koyarken zaman zaman eleştirilerle karşılaşıyoruz. Çünkü ortaya koyduğumuz bilgiler arasından örnek vermek gerekirse tez yazımında dikkat edilmesi gerekenler noktasında çeşitli bilgileri aktardığımızı düşünelim. Özellikle makalelerin kısıtı sebebiyle tez yazımında dikkat edilmesi gerekenler konusu işlenirken kısa ve öz bilgileri paylaşıyoruz. Bu durumda ise yer vermediğimiz veya daha sınırlı düzeyde yer verdiğimiz bilgilerle alakalı insanlar neden böyle yaptığımızı sormaktadır. Açıkça ifade etmek gerekirse bu tür makaleleri onlarca sayfa bilgilerle donattığınız durumda insanların bilgileri azalmaktadır. Günümüzde modern çağ insanı okumaya karşı ilgisini hepten kaybetmiş durumdadır. Emin olunuz bilimsel araştırmalarla alakalı çalışma yapan kişilerde dahi durum benzer şekildedir. Bu bilgiden hareketle daha kısa ve öz bilgileri paylaşmak ve mümkünse birkaç sayfada bu işi sonuçlandırmayı daha doğru buluyoruz. Anlatılan şekilde ilerlediği taktirde insanların daha fazla ilgi gösterdiğini ve daha fazla çalışmaları incelediğine şahit oluyoruz. Ancak onlarca sayfalık meydana getirdiğimiz belgeler söz konusu olduğunda ise bunların okumak istemediğini ve insanların konudan uzaklaştığını gözlemliyoruz. Kısacası kapsamlı bilgi vermek bir noktada her şeyi eksiksiz şekilde paylaşmak adına iyi olmakla birlikte insanların bundan hoşlanmadığını ifade edebiliriz. Söz konusu durumlarda biz de tez yazımında dikkat edilmesi gerekenler konusuyla alakalı mümkün olan en kısa şekilde sonuca gitmek istiyoruz. Açıklamanın devamında tez yazımında dikkat edilmesi gerekenler hususunda ifade edilebilecek ilk ve en önemli prosedür elde ettiğiniz bilgilerin mutlak suretle bir referansa dayandırılması gerektiği gerçeğidir. Referanslarla alakalı bir tane dahi unutmak size önemli problem teşkil edebileceğinden dolayı, yüksek lisans veya daha farklı düzeylerde bu tür konuları dikkat etmeniz gerekmektedir. Unutmayınız ki tez ve proje yazım kuralları arasında önceki cümlede ifade edilen kriter, telafisi olmayan prosedürlerdir. Tez yazma sürecinde referanslara dikkat ettiğiniz taktirde ciddi manada problem yaşamanız kesinlikle söz konusu değildir. Elbette danışman eleştirileri olacak ve sizden çeşitli bölgeleri revizyona almanızı veya tamamen değiştirmemizi talep edebilir. Bunlar danışmanın beklentilerine göre değişkenlik gösterebilir. Takip eden süreçte ise danışmanla sık sık görüşmenin önemini anlamış olacaksınız. Ayrıca veri toplama ve literatür kısmını iki ayrı kategori olarak değerlendirip aynı anda ikisi ile ilgili işlem yapmanız gerekmektedir. Çoğu insan önce literatürü halledeyim, sonra veri toplama işlemine geçerim dese bile, bunu tavsiye etmediğinizi önemle vurgulamak isteriz. Çünkü tez yazmanın en önemli kriteri zamanı doğru şekilde yönetmektir. Zamanı doğru şekilde yönetebilmek ise gerçekçi bir plan oluşturmaktan geçer. Gerçekçi bir plan oluşturabilmek için tez öneri formu ve gerekiyorsa etik kurul başvuru formu hazırlanmalıdır. Tez öneri formu içerisinde tarihleri ile birlikte planlamanızı ortaya koymalı ve bunlara ana hatlarıyla uymak suretiyle çalışmanızı tamamlamaya gayret göstermelisiniz. Ne yapacağını bilen ve planı mevcut olan bir öğrencinin beklenenden daha hızlı şekilde sonuca ulaşması kuvvetle muhtemeldir. Siz de bu bilinçten hareketle doğru zamanda ve gereken işlemleri yerine getirmek suretiyle tez hazırlama sürecinin tamamlamalısınız. Bunlara dikkat ettiğiniz taktirde ciddi bir problem yaşamanız beklenmez.
