Bitirme Tezi Hazırlarken Mutlaka Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tüm akademik seviyelerden mezun olmak için tez yazılması mutlak suretle gereklidir. Süreçle alakalı pek çok bilgi bulunduğundan dolayı artık insanların kafası karışmaktadır. Mevcut durumdaki bilgi kirliliği insanların ne yapacağını bilememesine sebep olmaktadır. Bu çerçevede bitirme tezi hazırlarken mutlaka dikkat edilmesi gerekenler konusuyla alakalı bilgilendirmelerle sık sık karşılaşıyoruz. Açıkça ifade etmek gerekirse belirli bir grup öğrenci hiçbir şeye dikkat etmiyor. Başka bir grup öğrenci ise çok fazla araştırma yapmasından dolayı nelere dikkat edeceği ile alakalı kafa karışıklığı yaşamakta ve ne yapacağını bilemez hale gelmektedir. Bahsedilen örneklerin hepsi doğru olmamakla birlikte bize göre belirli bir düzeyde araştırma yapmak ve elde edilen bilgiler doğrultusunda süreçle alakalı neler yapabileceğine karar vermek gerekir. Yalnız hemen bu cümlenin ardına eklemek gerekiyor ki sadece kendi düşüncelerinize göre değil danışman öğretim üyesinin tavsiyelerine göre de dikkat etmeniz gereken konulara odaklanmanız tavsiye edilmektedir. Genellikle danışman öğretim üyeleri farklı tarzlarda tez yazma sürecini yönlendirmektedir. Bu durum neticesinde ise sizin karşılaştığınız bir yayında okuduğunuz bilgiler bazı durumlarda işinize yaramayacaktır. Çünkü sizin danışmanınız anlatılanlardan farklı taleplerde bulunmaktadır. Üniversitenizdeki danışman öğretim üyesinin karşısına geçip konuyla alakalı yeterli bilgisi olmadığını iddia etmek önemli bir yanlış olacağından dolayı odaklanmanız gereken kendi danışmanızdır. Elbette burada proaktif davranan bir öğrenci olarak elde edilen bilgiler ve danışman beklentilerini doğru şekilde karşılaştırmalı ve buna göre kendi sisteminizi oluşturmalısınız. Kendi sisteminizle alakalı bilgileri ortaya koymadığınız taktirde sürekli olarak ne yapacağınızı bilememe durumu karşınıza çıkar. Bilimsel araştırma yaparken belirsizlik durumu hiç istemediğimiz bir şey olduğundan dolayı yapılacaklarla alakalı durumu her daim gözden geçirmeli ve yukarıda ifade edildiği gibi her halükarda kendi sisteminizi ortaya koymak durumundasınız. Ancak bu şekilde tez yazma süreci ile alakalı başarılı şekilde işlemleri tamamlamanız mümkün olabilir.
Bilimsel Yayınlarla Alakalı Veri Tabanları
Günümüzde bilimsel araştırma yapabilmek için gerçek manada çok fazla imkan bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse bir kitap içerisinden yüzlerce sayfa okuma yapılması suretiyle bilgi elde etmek mi kolay yoksa bir PDF dosyasından anahtar kelime aratmak suretiyle doğrudan odak konuyu inceleyip bilgiyi ortaya koymak mı kolay? Bu soruya yanıt vermeye gerek bile olmadığını düşünüyoruz. Dolayısıyla da bilimsel araştırma meydana getirmek her ne kadar zorlaşmış olsa dahi tersinden bakıldığında, işlemleri kolaylaştıran pek çok kriter karşımıza çıkmaktadır. Elbette bu konuyla ilgili olarak bilimsel yayınlarla alakalı veri tabanları hayatınızı son derece kolaylaştırmış durumdadır. Bundan 50 yıl önce zannediyoruz bilgisayar dahi hayatınızın içerisinde yaygın şekilde olmadığından dolayı bırakınız veri tabanını bilgilere dijital olarak erişmek mümkün değildi. Oysa günümüz dünyasında Türkçe ve İngilizce olarak pek çok veri tabanı bulunmakta ve siz ilgi alanınızla alakalı bilimsel çalışmalara neredeyse ücretsiz olarak tamamen erişebilmeksiniz. Bazı yabancı kaynaklar ücretli olsa dahi üniversitelerin anlaşmaları gereğince bunlara ücretsiz erişmek mümkündür. Dolayısıyla öğrencilerin tez yazma ya da herhangi bir bilimsel araştırma sürecinde bulunmaları durumunda bilgiye erişmeleri ile ilgili herhangi bir problem olduğunu düşünmüyoruz. Süreçle alakalı ülkemizde de önemli gelişmeler gözlemlenmektedir. Örnek vermek gerekirse yüksek lisans veya doktora düzeyi programlarda meydana getirilen tezlerin tamamı YÖK Tez Merkezi’nde taranmakta ve araştırmacıların incelemesine açılmaktadır. Bazı tezlerin zaman açısından kısıtlamaları söz konusu olmakla birlikte bunun dışında Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde meydana getirilen tüm yüksek lisans tezleri ve doktora tezlerine bu arşivden erişilebilir. Dolayısıyla sadece bu konuda dahi inanılmaz kolaylıkların bulunduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. Tersinden bakıldığında ise süreli yayın olarak tabir edilen makalelerin de neredeyse tamamen dijital olarak yayınlandığı platformlar bulunur. Dolayısıyla sadece bu üç platform sizin tez yazma sürecinizde yeterli kaynak sağlıyor olabilir. Ayrıca günümüzde kitaplar bilimsel çalışmalarda fazla tercih edilmediğinden dolayı dijital kaynakların kullanılması son derece pratiktir. Bunun yanında İngilizce veya farklı dillerde kaynaklara erişim imkanı sağlayan uluslararası indeksler bulunur.
Tez Yazarken Referans Gösterme Teknikleri
Bildiğiniz üzere bilimsel araştırma meydana getirirken en önemli konu kaynak gösterilmesidir. Bu kaynak gösterme düzeninin sistematik bir şekilde olmaması herhalde mümkün olmazdı. Bunun bilincinde olan bilim insanları dünya üzerinde yaygın kullanılan referans yöntemlerini hayatımıza kazandırmışlardır. Öğrencilerin tez yazarken referans gösterme teknikleri konusunda bu sistemlerden herhangi birisini kullanması yeterlidir. Elbette keyfi olarak herhangi bir kişi ben bu yöntemi kullanmak istiyorum diyemez. Bağlı bulunduğunuz fakülte veya enstitü bir ya da birden fazla kaynak gösterme biçimine kabul ediyor olabilir. Bunlardan hangisi veya hangileri tercih ediliyorsa siz alternatifler arasından herhangi birisini tercih edebilirsiniz. Genellikle bizim gözlemlediğimiz üzere üniversitelerde iki farklı kaynak gösterme yöntemi kullanılır. Bunlar üniversitelere ve hatta enstitülere göre değişkenlik gösterebilir. Tez yazarken referans gösterme teknikleri konusunda üniversiteler özerk olduğundan dolayı kendi içlerinde karar verdikleri metotlardan herhangi birisini tercih edebilirler. Dolayısıyla da siz bunlar arasından dilediğinizi kullanabilirsiniz. Ancak tez yazım kılavuzunda ifade edilmeyen bir kaynak gösterme yöntemini kullanmanız mümkün değildir. Böyle bir durumda tezinizin kabul edilmesi imkansızdır. Kaynak gösterme teknikleri açısından bakıldığında ise dünya üzerinde en çok kullanılan format APA’dır. Geçmiş yıllarda geleneksel yöntem yani dipnot yöntemi daha fazla tercih ediliyor olsa da günümüzde okuyucu dikkatini dağıtması nedeniyle fazla tercih edilmez. APA formatı dediğimiz şey metin içerisinde referans gösterilen kısımda ilgili yazarın soyadı eserin yayın yılı ve kaynağın sayfa numarası olarak gösterilir. Kaynakçada ise bu kaynağın kolayca erişilebilecek şekilde tüm bilgileri paylaşılır. Klasik yöntem olarak ifade ettiğimiz dipnotlama yönteminde ise ilgili referansın sonuna üslü sayı ile rakamlar verilir. Bu rakamların Microsoft Word programında otomatik verilmesi neticesinde sayfanın altında küçük puntoyla yer açılır. Buraya kaynağın ilk kez gösterilmesi durumunda tüm künyesi yazılır. Kaynakçada ise uygun görülen şekilde dipnotun açılımı yer alır. Elbette bunun dışında parantez içerisinde sayı yöntemi, MLA, Chicago veya İsnad gibi çok farklı metotlar bilimsel araştırmalarda kullanılır. Bunlarla alakalı fazla teknik bilgiye ihtiyacınız yoktur. Sizin için mühim olan bağlı bulunduğunuz enstitüdeki tez yazım kılavuzudur. Çok fazla araştırma yapıp kafanızı karıştırmak yerine tez yazma aşamasında üniversitemizin kabul ettiği kılavuzu açıp incelemeniz daha odak ve kullanılabilir bilgiye erişmenizi katkı sunacaktır.
Tez Yazarken Araştırma Etiği
Bilimsel araştırmalarla ilgili etik konusu her daim gündemde kalmıştır. Başkasına ait fikir ve düşüncelerin kendimize ait gibi gösterilmesi etik konular karşımızda dururken canlı insan ve hayvan deneylerinde etik konusu her daim gündem olmayı başarmıştır. Kısacası bilimsel çalışmalarla alakalı etik konusu son derece kapsamlı ve geniş bir konudur. Ayrıca bu durumun farklı etki alanları olduğundan dolayı tez yazarken araştırma etiği konusunda neler yapabileceğiniz açık ve net şekilde belli değildir. Peki bu konuyla ilgili neler yapabiliriz denildiğinde ise verilecek yanıt öncelikli olarak bilimsel araştırma yöntemlerini doğru şekilde öğrenmek ve referansları gerçek manada olması gerektiği gibi ortaya koymak ilk yapacağınız işlem olabilir. Bunun yanında deneysel bir çalışma yapacaksanız üniversitenizdeki yasal prosedürleri takip etmeniz gerekir. Örnek vermek gerekirse tez anket analizi yapacak bir kişinin anket verisi toplamaya başlamadan önce üniversitesindeki etik kurul başvuru formunu doldurması ve ilgili kuruldan onay alması gerekir. Ayrıca bir ilaç çalışması yapan ya da bunun gibi doğrudan sağlığı etkileyen konularla ilgili araştırmalar yapıldığında da benzer prosedürler izlenmelidir. Anlatılanları dikkate aldığınız taktirde etikle alakalı ciddi manada problemler yaşamanız mümkün değildir. Hayatın her anında olduğu gibi bilimsel çalışmaları meydana getirirken dürüstlük ilkesi etrafında hareket etmek açıkçası etikle alakalı durumun tespit edilmesinde son derece önemli olmaktadır. Dolayısıyla da siz dürüst şekilde hareket ediyor ve yasal prosedürleri izliyorsanız konuyla alakalı önemli bir problem yaşamanız mümkün olmayacaktır.
