Referans Yönetim Programları (Mendeley, Zotero vb.)
Bize göre akademik çalışmanın kendisinden daha önemli bir konu varsa bu referansların doğru şekilde gösterilmesidir. Binbir emekle insanların meydana getirdiği akademik çalışmalarla alakalı fayda sağladığınızda tek beklenti ilgili kaynağı referans göstermenizdir. Dolayısıyla da çok basit bir işlemle meydana getirilen bilimsel çalışmanın dayanağını ortaya koymanız ve bunları eksiksiz şekilde tez veya yüksek lisans projenizde paylaşmanız gerekmektedir. Ancak herhangi bir çalışmada bir tane bile kaynağı unutsanız bu problem teşkil edebilir. Bu gibi problemleri ortadan kaldırmak adına günümüzde referans yönetim programları sıklıkla kullanılmaktadır. Mendeley veya Zotero başta olmak üzere çeşitli referans yönetim programları bulunur ve bunlar bazı kesimlerce kullanılmaktadır. Bildiğiniz üzere bilimsel araştırmaların çok büyük çoğunluğu Microsoft Word programında yazılır. Referans yönetim programları ise bir eklenti aracılığıyla bu programa entegre edilebilir ve araştırmacı kaynaklarına söz konusu eklentiyi kullanmak suretiyle sistemsel olarak ekleyebilir. Teknoloji ile ilgili tüm gelişmeleri ciddi manada destekliyor olsak bile akademik çalışmalarda bu tür eklentilerin kullanılmasını tavsiye etmediğimizi açık yüreklilikle ifade edebiliriz. Şöyle ki basit bir problem yaşadığınızda dahi bu eklentiler doğru şekilde çalışmamakta ve sizin onca emekle meydana getirdiğiniz referanslar konusunda yaşadığınız bir problem durumunda en başa dönme durumunuz söz konusu olabilmektedir. Düşünün siz 100 tane kaynak eklediniz ve hepsi silindi. İnanılmaz sinir bozucu bir durum! Şunu bir gerçek olarak kabul etmek gerekiyor ki insan faktörünü ortadan kaldırması adına bu tür programların kullanılması faydalı olabilmektedir. Ancak bir hata söz konusu olduğunda ise yüzlerce sayfa yazdığınız tezinizdeki tüm kaynakları yeniden ortaya koymak durumunda olduğunuzu belirtmek gerekiyor. Bu ise yaşayanların tahmin edeceği üzere inanılmaz can sıkıcı bir durumdur. Anlatılan biçimdeki gibi durumlarla karşılaşmamak adına bizim tavsiyemiz manuel olarak araştırmacının kendi referanslarını girmesidir. Metin içerisinde veya kaynakçada herhangi bir kaynağın unutulması veya eksik gösterilmesi gibi durumları ortadan kaldırmak adına çalışmanın içeriğine onay aldıktan sonra kısa bir kontrolle bunu sağlayabilirsiniz. Dilerseniz tez yazma sürecinin sonunda her iki dosyayı yan yana açıp kaynakça ile metin içini kontrol edebilirsiniz. Veyahut bir arkadaşınızdan destek almak suretiyle tez hazırlama aşamasının sonunda metin içi ve kaynakça referans uyumunu gözden geçirebilirsiniz. Sonuç itibari ile bu tür programların kullanılmasını biz tavsiye etmiyor olsak dahi bazı kimselerin kullandığını gözlemliyoruz. Anlatılan türdeki programların biraz daha zamana ihtiyacı olduğunu ve bir problem durumunda en azından daha önce eklenmiş kaynakların kurtarılmasına yönelik bir çalışma yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Aksi taktirde 100 çalışmada herhangi bir problem yaşamazsanız ve 100 birincide problem yaşarsanız dahi daha önceki faydaları silip atabilmektedir. Çevrimiçi tez hazırlama noktasında yenilikleri destekliyoruz ancak her yeniliği değil! Kısacası akademik çalışma hazırlama işlemleri olsa dahi, insan faktörünün yakın vadede hala kontrol mekanizması olarak kalacağını düşünüyoruz.
Çevrimiçi Tez Hazırlama
Günümüzde çevrimiçi tez hazırlama noktasında imkanlar olağanüstü düzeyde olumlu hale gelmiştir. Konuyla ilgili öğrencilerin işi çok kolaydır. Artık bilgi eksikliği gibi durumlar neredeyse mümkün değildir. Aksine, çevrimiçi tez hazırlama için çok kolayca bilgilere ulaşmak mümkündür. Üstelik bunlar ya ücretsizdir ya da çok ucuz maliyetlidir. Üstelik aklınıza gelebilecek hemen hemen tüm yazılarla alakalı bilgiye saniyeler içinde ulaşabilirsiniz. Kısacası tez yazma işlemleri öğrenciler için daha kolay şekilde üstesinden gelinebilecek çalışmalar halini almıştır diyebiliriz. Aşağıda konuyla ilişkili üç farklı başlıkta benzer konuları irdeleyeceğiz.
Tez Danışmanı Değiştirme
Pek çok öğrenci buna karşı çıkıyor olsa dahi tez danışmanınız bilimsel çalışmayı meydana getirme aşamasında kendinizden daha fazla önemlidir. Bu bilgiyi pek çok kez vurguluyoruz ki danışmanın nedenli önemi olduğunu idrak etmek mümkün olsun. Doğru tez danışmanı nasıl seçilir sorusuna yanıt bulabilmek için web sayfamızdaki diğer yayınlara göz atabilirsiniz. Çeşitli sebeplerle danışmanla yola koyuldunuz ve bir şekilde koordine olmanız mümkün olmuyorsa artık tez danışmanı değiştirme prosedürleri hakkında bilgi toplamanız gerekiyor. Bazı üniversitelerde bu işlemler online bile yapılabilmektedir. Ancak bazılarında ise bırakın resmi evrakları çevrimiçi tez hazırlama noktasında dahi sınırlı imkanlar vardır. Açıkça ifade etmek gerekirse doğru danışman seçmek için işin en başında sıkı bir araştırma yapmalı ve buna göre durumu netleştirmelisiniz. Oldu ki herhangi bir sebeple tez danışmanı değiştirme konusunda çeşitli işlemleri gelişmek istediniz. Bunu son tercih olarak yapmanızı tavsiye ediyoruz. Özellikle de yarıyıl veya bir yıl geçtikten sonra danışman değiştirmek öğrenciler için ciddi manada risk içermektedir. Çünkü bu süre zarfında mutlak suretle belirli bir işlem yapmış olmalı ve danışmanla bir şekilde yol kat etmiş olmalısınız. Sonraki aşamada nelerle karşılaşacağınız önemli bir soru işareti içermekle birlikte bundan daha önemlisi zaman baskısı olacaktır. Zaman baskısı noktasında kısıtlı bir süre söz konusu olursa öngörmeyeceğiniz pek çok problem karşınıza çıkabilir. Ayrıca lisansüstü programlarda son dönemde danışman değişikliği genellikle mümkün olmadığından dolayı böyle bir durumda önemli problemler yaşayabilirsiniz. Sonuç itibari ile tez danışmanı değiştirme alternatifini son çare olarak düşünmenizi tavsiye ediyoruz. Ancak bazı durumlarda bunun gerektiğinin farkındayız. Danışmanla görüşmekte problem yaşıyor ve çeşitli sebeplerle koordine olamıyorsanız yapacak bir şey olmadığından dolayı böyle durumlarda alternatiflere yönelmelisiniz. Ancak böyle bir tercih üzerinden ilerleme yapacaksanız muhtemel alternatiflerle ilgili görüşmeli ve kendisiyle çalışmak istediğiniz danışmana henüz resmi olarak değişiklik yapmadan durumu anlatmalısınız. Meydana getirdiğiniz çalışmayı kendisiyle paylaşmalı ve aklınızdakilere aktarmalısınız. Gerekiyorsa çevrimiçi tez hazırlama biçiminde danışmanla ara kontrol yapabilirsiniz. Takip eden aşamada birlikte çalışmayı düşündüğünüz danışman evet ben seninle bu işlemleri tamamlarım diye görüş bildiriyorsa onun üzerinden danışman değişikliğine gidiniz. Bu şekilde bir ön görüşme yapmadan danışman değişikliği gerçekleştirmek özellikle yüksek lisans veya daha sonraki akademik seviyelerde önemli problemleri beraberinde getirebilir. Kısacası danışman değiştirme gibi durumlarda işi sıkı tutmalı ve kontrolsüz şekilde hareket etmemelisiniz.
Tez Hazırlama ve Açık Erişim
Günümüzde dijital mecralar üzerinden erişim pek çok süreçle alakalı kolaylaştırılmış durumdadır. Öğrenciler için tez hazırlama ve açık erişim platformları önemli kolaylıklar sağlamakta ve gerek örnek sağlaması adına gerekse de bu işlemlerin ne şekilde yürütüldüğünü tespit edebilmek adına önemli katkılar sağladığı bilinmektedir. Ülkemizde tez hazırlama ve açık erişim konusunda akla gelen ilk platform YÖK tez merkezidir. Bu platformda geriye dönük olmak üzere yüksek lisans veya doktora programlarındaki meydana getirilmiş tüm tezlerin yayınlandığı bilinmektedir. Dolayısıyla da ihtiyaç duymanız halinde herhangi bir kısıtlama getirilmeden direkt internet üzerinden daha önce yayınlanmış tezlerin tamamına ulaşabilirsiniz. Tez hazırlama ve açık erişim konusunda ulaşabileceğiniz ikinci platform ise süreli yayınların bulunduğu Dergi Park platformudur. Dergi Park platformu makaleler için çok önemli bir yer olsa bile, ülkemizdeki tüm süreli yayınların burada taratıldığını ifade etmek mümkün değildir. Yine de an itibari ile pek çok makale burada bulunmakta ve öğrenciler için çok fayda sağlayan bir platform olarak dikkat çekmektedir. Temennimiz yakın gelecekte bu platformun ülkemizdeki süreli yayınların tamamını kapsaması yönünde olacaktır. Böylelikle ihtiyaç duyan kişiler yalnızca bir platform üzerinden tüm süreli yayınlara ulaşmakta ve gerekli bilgilerin tamamını derdi park üzerinden ulaşabilmelidir. Böylece çevrimiçi tez hazırlama noktasında öğrencilere önemli faydalar sağlanmış olacaktır. Yüksek lisans dönem projeleri hakkında sistemli bir yayın platformu günümüzde henüz bulunmamaktadır. Bazı üniversiteler açık erişim konusunda yüksek lisans projelerini yayınlıyor olmakla birlikte, ülkemizdeki tüm üniversiteler için geçerli değildir. Dolayısıyla da yüksek lisans dönem projesi ile alakalı araştırmalarda ülkemizdeki kabul edilmiş tüm çalışmalara ulaşmak an itibarıyla dijital mecralar üzerinden mümkün değildir. Günümüzde bilgiye ulaşmak mümkün olan en kolay şekilde gerçekleşmeli ve özellikle öğrencilerin bunlara en pratik şekilde erişmeleri mümkün olmalıdır. Yapılacak çalışmaların buna göre yönlendirilmesi bizce mutlak suretle atılması gereken adımlar arasındadır. Kitaplar konusunda da üniversitelerde çalışmalar yapılıyor olsa dahi öğrenci olmayanların bunlara erişimi sınırlı düzeydedir. Sonuç itibari ile 2024 yılı içerisinde olduğumuz şu dönemde tez hazırlama ve açık erişim konusunda yeterli miktarda bilgiye ulaşılması, çevrimiçi tez hazırlama yapanlar için %99 düzeyde mümkün gibi görünmektedir. Özellikle bazı üniversitelerde öğrenci şifresi ile yabancı dilde hazırlanmış ücretli makalelere herhangi bir ücret ödemeden erişmek mümkün hale getirilmiştir. Bu bilimsel araştırma yapan kişiler için önemli bir fayda sağlamaktadır.
