Tez Hangi Durumlarda Kabul Görmez?
Tez veya yüksek lisans dönem projesi yazarken matematiksel olarak tahminleme yapılamaz. Dolayısıyla tez hangi durumlarda kabul görmez sorusuna kesin yanıtlar vermemizi beklememenizi rica ediyoruz. Bu cümlenin sonrasında teknik açıdan bilgimizin yeterliliğini sorgulamamanızı önemle rica ediyoruz. Çünkü tez hangi durumlarda kabul görmez sorusuyla alakalı elbette paylaşacağımız bilgiler ve yanıtlayacağımız soruların varlığı bilinmelidir. Buna rağmen her daim vurguladığımız üzere çeşitli standart problemleri ve danışmanların tamamen öznel değerlendirmeleri neticesinde bu tür durumlarla karşılaşmanız mümkün olduğundan dolayı açıklama yapma gereği duyuyoruz.
İyi Bir Tezde Olması Gerekenler
Kısaca iyi bir tez nedir denildiğinde danışmanın onayladığı bilimsel araştırmadır diyebiliriz. Bu çerçevede iyi bir tezde olması gerekenlerle alakalı bilgi paylaşılması isteniyorsa tamamen danışmanın taleplerini karşılayacak biçimde araştırmanızı tasarlamanız gerektiğini düşünüyoruz. O halde iyi bir tezde olması gerekenler danışmana göre yönlendirilebilir olmakla birlikte, tabii ki akademik camia açısından kabul gören bazı kriterleri belirtebiliriz. Örneğin literatür taraması şeklinde tezlerin çok kabul görmediği ve bununla alakalı öznel değerlendirmelere yer verilmesi nedeniyle nesnel açıdan çeşitli problemlerin yaşandığını ifade edebiliriz. Kısacası tezlerin nitelikli olması kriterleri arasında gösterilebilecek en önemli ölçüt sayısal verilerle meydana getirilmiş bir metodoloji bölümünün bulunmasıdır. Buna ek olarak tartışma bölümünün olmadığı bir tezin günümüz akademik camiasında hoş karşılanmadığını belirtmek gerekiyor. İyi bir tezde olması gerekenler noktasında literatürün kapsamlı olması ve mutlak suretle sınırlı düzeyde bile olsa yabancı kaynaklara da genel bilgiler kısmında yer verilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Anlatılanların devamında ise tezlerin sayfalar dolusu uzun uzadıya yazılmasından ziyade, görsellerle desteklenmesi gerektiği yine önemli bir kriter olarak karşımıza çıkar. Örneğin bazı çalışmalar incelendiğinde 100 sayfa içerisinde bir tane bile görsel bulunmamaktadır. Oysa sizin 20 sayfada anlatacağınız bir bilgiyi 2 -3 tane tabloyla veya şekilde anlatmanız mümkündü. Dahası çeşitli grafiklerle insanların zihninde daha farklı algılar oluşturabilirsiniz. O halde yukarıdaki işlemleri adım adım yerine getirirseniz tez hangi durumlarda kabul görmez konusuyla ilgili sorun yaşamanız genel manada beklenmez. Bahsedilen sebepledir ki iyi bir tezde görseller mutlak suretle bulunmalı ve uzun uzadıya yazılarla okuyucu boğulmamalıdır. Elbette ki akademik ilke ve prensipler açısından iyi bir tezde intihal olmaması ve özgünlüğün sağlanmış olması gerekmektedir. Bu konu zaten tartışmaya açık değildir ancak yine de belirtmek istedik.
Tezin Kabul Görmeme Gerekçeleri
Üst kısımda ifade edildiği gibi tezin kabul görmeme gerekçeleri çok fazla değişkenlik gösterir. Örneğin danışman sizden istatistik veri analizini kendi istediği şekilde yapmanızı talep edebilir. Siz tam olarak onun istediği şekilde analizlerinizi yapmış olsanız dahi savunma aşamasında tezin kabul görmeme gerekçeleri arasında mevcut analizler gösterilebilir. Normal yaşantımız içerisinde böyle bir durumla karşılaştığımızda, ilgili kişinin sizinle dalga mı geçtiğini tamamen kendisinin onay verdiğini ve bunun neticesinde şimdi de karşınıza geçip bunu nasıl kabul etmediğini sorarsınız. Maalesef ki konu akademik çalışmalar ve tez yazma süreci olduğunda bunu yapamıyorsunuz. İşte böyle bir danışmana sahipseniz tez hangi durumlarda kabul görmez? Sorusu hakkında fazla teknik detay bakmanıza hiç gerek yoktur. Bazı danışmanlar son derece pasif kalmakta ve jüri heyetinde yer alan diğer iki kişi onu baskıladığında olumsuz sonuçlar elde edilmektedir. Buna karşın teknik açıdan çeşitli problemler yaşandığında tezin kabul görmeme gerekçeleri daha somut halde karşınızda durur. Örneğin tartışma kısmı olmayan bir tezi ben olsam kabul etmezdim. Bunun yanında yanlış istatistik analiz yapılması veya araştırma yönteminin yanlış tasarlanması önemli problemler teşkil edeceğinden dolayı çalışmanız kabul edilmeyebilir. Format düzeni açısından yaşayacağınız problemler nedeniyle tezinizin reddedilme durumu ortaya çıkabilir. Bunlara ek olarak literatürün yanlış kurgulanması ve oluşturulmuş kavramsal çerçevenin hatalı planlanması neticesinde teziniz yine kabul edilmeyebilir. Kısacası tezin veya yüksek lisans dönem projesinin kabul edilmemesi için yüzlerce seçenek vardır. Bu seçenekleri ortadan kaldırmak ise tez konusu belirleme aşamasından itibaren danışmanla düzenli biçimde görüşme neticesinde taleplerin dikkate alınmasıyla mümkündür. En kötü senaryoda düzeltme almış olursanız, bununla alakalı jüri heyeti ile olası düzenlemeler üzerinden görüşme yapmak ve onların tam olarak beklentilerini anlamak yine çalışmanın başarısız olma ihtimalini ortadan kaldıracaktır.
Tez Savunmasında Çıkabilecek Sonuçlar
Yorum yapmaktan öteye gidemeyeceğimiz tez savunma süreci ile alakalı yaşayacaklarınız çok fazla değişkenlik gösterebilir. Öznel değerlendirmeler içeren konu olması nedeniyle tez savunmasında çıkabilecek sonuçlar hakkında üç seçenek olduğunu ifade edebiliriz. Bu seçeneklerden ilki tezin başarılı kabul edilmesi ve tamamen onaylanmasıdır. Elbette en iyi seçenek budur. Olumsuz seçenekler açısından bakıldığında ise tezin düzenleme alması veya tezin tamamen kabul edilmemesi durumları söz konusu olabilir. Anlatılanlardan hareketle tez savunmasında çıkabilecek sonuçlar üç tanedir. Bu üç senaryodan birisi çok kötü olmakla birlikte, düzeltme almak veya doğrudan başarılı kabul edilmek seçenekleri karşılaşabileceğiniz olumlu senaryolar arasında gösterilebilir. Aylardır üzerinde çalıştığınız bilimsel araştırmanızın başarılı atfedilmesi adına sizin başka seçenekleri düşünmemiz gerekiyor. Elbette tezin başarılı kabul edilmesi adına, düşünceden daha fazlasını yerine getirmeniz ve gerekli işlemleri aşamaların en başından itibaren savunma sürecine eksiksiz olarak yerine getirmeniz gerekir. Hatta tez hangi durumlarda kabul görmez seçeneğini gözden geçirip, tez yazma aşamasının başından itibaren olası problemleri önlemek adına harekete geçebilirsiniz. Doğru konu üzerinden hareket edilmesi, doğru araştırma yöntemi seçilmesi ve en önemlisi de doğru danışmanla tez yazma aşamasının yürütülmesi yapacaklarınız arasında en önemlerdir. Takip eden süreçte ise kapsamlı bir literatür hazırlanması ve bulguların doğru şekilde analiz edilmesi, savunma aşamasında başarılı olarak kabul edilebilir bir tez meydana getirilmesi adına önemlidir. Tabii ki bunu tamamlayıcı nedenler arasında tez savunma aşamasında karşı tarafı ikna edebilecek şekilde sunum yapmanız yine bir o kadar önemlidir.
Tez Kabul Edilmeyince Ne Yapılır?
Üst kısımlarda ifade edildiği gibi tez savunma aşaması sonrasında üç farklı alternatif senaryodan bahsedilebilir. Birinci seçenekte tezin tamamen başarılı olarak onaylanması sonrasında imzanızı alır ve evrakları enstitüye teslim edersiniz. Enstitü ise sizin mezun olmanız için arka plandaki yasal işlemleri yerine getirir ve sizin artık öğrenci olarak yapacağınız bir şey kalmamıştır. Tebrikler artık mezun olabilirsiniz. Ancak tez kabul edilmeyince ne yapılır sorusu geldiğine göre bir düzenleme veya tamamen reddedilme durumunun ortaya çıktığını anlayabiliriz. Tez hangi durumlarda kabul görmez? Diyen öğrenci eğer savunma aşamasına girmediyse gerekli önlemleri almalıdır. Bahsedilen çerçevede kötünün iyisi olarak tabir edilen senaryoda tez düzenleme aldıysanız taleplerin her birisini eksiksiz olarak yerine getirmek suretiyle önceki kısımda belirtilen mezun olma işlemlerini aynı şekilde başlatabilirsiniz. Ancak en kötü senaryo olarak tabir edilen aşamada tezin tamamen reddedilmesi neticesinde, tez kabul edilmeyince ne yapılır derseniz bununla alakalı muhtemelen konu başlığınızı veya araştırma yönteminizi değiştirmeniz gerekecektir. Hemen acil olarak danışmanla bir toplantı yapmanız ve tezde yaşadığınız problemlerle alakalı kendisiyle durumu değerlendirmeniz gerekir. Umuyoruz yeterli zamanınız vardır, çünkü sizin buradan anlayacağınız üzere muhtemeldir ki tez hazırlama aşamasının en başına dönmüş olursunuz. Bize göre yeterli zamanınız varsa öncelikli olarak danışmanınızı değiştirmemizi tavsiye ederiz. Tezin nasıl yazıldığıyla alakalı bilgisi olan kişiler olarak aylardır birlikte yürüttüğünüz bir kişinin onay verdiği çalışmanın reddedilmesi durumu kabul edilebilir değildir. Ancak çoğu durumda zaman yönetimi açısından problemle karşılaşılır ve öğrencinin bunun için yeterli zamanı yoktur. Örneğin konu değiştirme için son dönemde olmamanız gerekiyor. Oysa sizin teziniz tamamen reddedildi ve siz de son dönemdeyseniz artık araştırma yöntemi ile alakalı problemlere odaklanmanız daha mantıklı olacaktır. Ana hatlarıyla ya konu başlığında ya da araştırmanın yöntemi kısmında ciddi problemler söz konusudur. Tez hangi durumlarda kabul görmez konusuyla alakalı durumu değerlendirmek ve yapabileceklerinizle ilgili danışmanla tabloyu netleştirmek gerekir. Sonrasında ise savunma aşamasında ne yaptıysanız aynı işlemleri maalesef ki tekrar yerine getirmeniz gerekmektedir. Bu kez yaptığınız hataları yapmamanız ve problemleri bertaraf etmek için daha fazla çalışmanız gerektiğini bilmeniz gerekir.
